بيست پرسش و پاسخ در مورد به خاطر سپردن:
• آيا خاطره ديدارى جاندارتر است برخلاف يك اسطوره سخت جان كه همگى بدان اعتقاد داريم، حافظه ما «تصويرى» نيست. تمام حس ها در فرآيند به خاطرسپارى نقش دارند. ليكن بينايى نقش كليدى را بر عهده دارد، چه چنين فعاليتى براى ما آشناتر از بقيه است و بيشترين تعداد سلول ها را در مغز به فعاليت وامى دارد. نتيجه: حافظه تصاوير به ويژه پررنگ است. در تجربه اى كه در ايالات متحده صورت گرفت، نشان داده شد كه فرد پس از مشاهده ۲۵۰۰ تصوير هريك به مدت ۱۰ ثانيه قادر است پس از يك هفته ۹۰ درصد آنها را باز بشناسد. اين درصد حتى پس از گذشت چندين ماه همچنان بالا باقى مى ماند.
•بهترين روش به خاطر سپردن كدام است آيا مى توانيد همين حالا و بدون آن كه بخواهيد يك بار ديگر به تصوير نظرى بيندازيد، جزييات تصوير روى يك اسكناس ده يورويى را شرح دهيد؟ چيزى يادتان نمى آيد؟ دليل اش اين است كه بدون شك هيچگاه به چنين چيزى توجه نكرده ايد، هرچند كه غالباً با آن سروكار داشتيد. در واقع هر چه بيشتر به چيزى توجه كنيد، كمتر احتمال دارد كه در به خاطر آوردن آن دچار خطا شويد. اين مثال به خوبى مهم ترين شرايط به خاطر سپردن هر اطلاعاتى را نشان مى دهد: درك، توجه و انگيزه. به خاطر سپردن نامى كه نتوانسته ايم به خوبى از گوشى تلفن يا در حين محاوره بشنويم بسيار دشوار است. غلط خواندن لغات درك آنها را دشوار مى سازد. اغلب شرايط بيرونى هنگام يادگيرى (مثلاً يك صداى مزاحم) مانع درك كافى موضوع مى شوند. همچنين اين گونه مشكلات ممكن است از اشكالات در بينايى يا شنوايى پيش آيند. هنگامى كه اطلاعات اين گونه ناقص به مغز مى رسند تجزيه و تحليل شان مستلزم تلاش فراوان است و ممكن است در نهايت كامل و بدون نقص هم نباشد؛ در نتيجه به خاطر سپردن آنها براى مدتى طولانى دچار مخاطره مى شود. حتى اگر اطلاعاتى توسط چندين عضو حسى به درستى و به طور كامل درك شد، بازهم بايد پيش از ذخيره شدن در حافظه نشانه گذارى و پردازش شود. اين مرحله حساس در فرآيند به خاطرسپارى مستلزم هوشيارى و تمركز است حافظه به ويژه در برابر بى توجهى آسيب پذير است. فرد ممكن است به دلايل گوناگون قادر به تمركز نباشد: خستگى، تنش، خستگى مفرط، مصرف الكل، مواد مخدر (حشيش، اكستازى)، يا برخى داروها (خواب آورها، آرام بخش ها، ضد افسردگى ها). انگيزه، سومين شرط براى به خاطر سپارى خوب، مى تواند خودانگيخته باشد. بعضى اوقات از دانستن موضوعى لذت مى بريم. گاهى نيز لازم مى شود براى توجه به چيزى كه برايمان جالب نيز هست، قواى ذهنى خود را فرا بخوانيم.
• آيا هيجانات و عواطف يادگيرى را مختل مى كنند روز يازدهم سپتامبر سال ،۲۰۰۱ لحظه اى كه از حمله به مركز تجارت جهانى آگاه شديد، چه كرديد؟ يا ۳۱ اوت ،۱۹۹۷ هنگامى كه پرنسس دايانا درگذشت؟ يا ۲۱ ژوئيه ،۱۹۶۹ هنگامى كه بشر براى نخستين بار پا بر سطح ماه گذاشت؟ بسته به سن تان، مسلماً نوعى، «خاطره برق آسا» از اين وقايع در ذهن خويش داريد. منظور از اين اصطلاح، خاطره اى بسيار زنده و با جزييات درست شبيه يك عكس از رويدادى به غايت مهم است و اين خاطره كه محرك و زنده كننده آن يك هيجان بسيار قدرتمند (فردى يا جمعى) است زمان درازى پابرجا مى ماند. روشن است كه به طور كلى وجود زمينه هيجانى و عاطفى امكان به رمز در آوردن اطلاعات را بهتر فراهم مى كند. اگر براى آزمودن حافظه مخلوطى از واژه هاى خنثى (ميز، در …) و واژه هايى كه بار عاطفى دارند (شادى، درد…) در اختيار فرد قرار دهيم. واژه هاى اخير بسيار راحت تر به خاطر سپرده مى شوند. يك مثال ديگر: خاطره شنيدارى به طور كلى بهتر از خاطره لغوى عمل مى كند، چه پديده هاى صوتى (صداى آشنا، ملودى…) اغلب با نوعى عاطفه (مطبوع يا نامطبوع) همراه است، و همين به تحكيم آن كمك مى كند. با اين حال، عاطفه شمشيرى دو لبه است. اضطراب مختصر حافظه را تسهيل مى كند، زيرا ذهن را بيدار نگه مى دارد. ليكن هرگونه تنش شديد مختل كننده حافظه است و كل سازوكار عمل آن را متوقف مى سازد. اين تجربه اى است كه برخى دانش آموزان در سر جلسه امتحان از سر مى گذرانند.
• در چه سنى بهره ورى حافظه به بيشترين ميزان خويش مى رسد تا حدود ۳۰ سالگى ظرفيت حافظه خارق العاده است. در اين سنين تمركز ذهنى آسان تر و يادگيرى سريع تر اتفاق مى افتد. با اين حال با بالا رفتن سن، باز هم زمانى فرا نمى رسد كه يادگيرى ناممكن شود؛ تنها كافى است زمان بيشترى صرف شود. طبيعى است كه بسيج منابع ذهنى مستلزم صرف تلاش بيشترى خواهد بود. مثلاً ممكن است دانش آموزى بتواند همراه با شنيدن موسيقى دروسش را دوره و مطالب موردنظر را حفظ كند، در حالى كه يك فرد ۴۰ ساله براى يادگيرى نياز به سكوت و آرامش دارد. با افزايش سن انجام چندين فعاليت به طور همزمان دشوارتر مى شود. به همين دليل است كه گم كردن دسته كليد يا عينك در اين سنين زياد پيش مى آيد؛ كافى است در همان حال كه ذهن مشغول چيز ديگرى است آنها را در جايى بگذاريد. در اين شرايط حركات دست در ناخودآگاه فرد ثبت نمى شود و لذا در زمانى ديرتر به خاطر آوردن محل اين اشياى گرانبها دشوار خواهد شد. در عوض سن برگ برنده بازيابى و تكميل خاطرات محسوب مى شود. يك فرد پنجاه شصت ساله در واقع انبارى از خاطرات، تجربيات و دانش دارد كه به وى اجازه مى دهد در قلمروهاى آشنا بسيار بهتر عمل كند.
•آيا خاطرات وفادار به واقعيت ها هستند خاطره هاى ماهواره دقيقاً شبيه آنهايى نيستند كه در ابتدا به ثبت رسيدند. در واقع اين كارت هاى عصبى به مرور بازسازى مى شوند. ردهاى حافظه به ندرت به صورت زمان شروع شان ثابت باقى مى مانند. آنها به ويژه زمانى كه قبلاً به هنگام يادآورى يك خاطره، فراخوانده و مجدداً فعال مى شوند، تثبيت مى گردند. از اين رو ممكن است اطلاعات جديدى به آنها افزوده شوند، يا به دليل تغيير زمينه و محيط، فعال شدن مجددشان دچار تغيير و تحولاتى شوند. بدين ترتيب ممكن است خاطره اى مبهم يا آشفته شود. گاه ممكن است ردى در حافظه ما پاك شود (مثلاً در پى آسيب روانى)، يا رويدادى را به خاطر آوريم كه هيچگاه رخ نداده است! آزمايشات بسيار خطاپذيرى فرآيند به خاطرسپارى را نشان داده اند. پژوهشگران با دستكارى در عكس هاى يادگارى، خلق شاهدين كاذب يا واداشتن شركت كنندگان به تصور و خيال رويدادهاى غيرواقعى، موفق شدند در حافظه تا ۲۵ درصد افراد تجربياتى را وارد سازند كه به كلى ساختگى بودند.
•آيا ادراك در خواب ممكن است به دليل پيشرفت هاى بسيار در تصويربردارى پزشكى پژوهشگران توانسته اند نقش مهم خواب در فرآيند به خاطرسپارى را نشان دهند. بخش هايى از مغز كه در طول روز در يادگيرى دقيق فعال اند در طول شب به كار مى افتند. اين بخش ها به ويژه در مرحله متناقض خواب هنگام رويا ديدن فعال مى شوند. اين سازوكار در تثبيت خاطرات، ايجاد نظم و ترتيب در خاطره مربوط به حوادث پيش از زمان خواب و قراردادن خاطرات جديد در كارت هاى عصبى موجود نقش مهمى برعهده دارد.
•آيا برخى مواد غذايى به حافظه كمك مى كنند هيچ قرص جادويى براى تقويت حافظه وجود ندارد. در عوض يك رژيم غذايى مناسب مى تواند به كاركرد صحيح مغزمان كمك كند. مغز قبل از هرچيز نيازمند گلوكز به عنوان تنها سوخت خويش است. گلوكز به وسيله غلات (به ويژه نان)، شيرينى جات، برنج، حبوبات و سيب زمينى تامين مى شود. ۲۰ درصد انرژى موجود در رژيم غذايى روزمره تنها به وسيله قشر خاكسترى مغز به مصرف مى رسد. جالب است كه مصرف انرژى به هنگام خواب افزايش مى يابد نتيجه: غذاى هنگام صرف شام نبايد بيش از اندازه سبك باشد و لازم است قندهاى با هضم طولانى (مثل نان و غيره كه هضم شان تا ظاهر شدن قند در خون فرد چندين ساعت طول مى كشد) در آن وجود داشته باشد. مواد ديگر نيز به همين اندازه براى سوخت وساز مغز ضرورى اند: ويتامين ها(به ويژهB1 و B3) و چربى هاى «خوب» (چربى هاى اومگا۳). چربى هاى اخير براى سلول عصبى ها و پيوندهايشان بسيار مفيدند و به مقدار كافى در دانه هاى روغنى مثل آفتابگردان و گردو و نيز گوشت ماهى هاى چرب (ساردين، تن، قزل آلا…) در طبيعت وجود دارند.
• آيا «حفظ كردن» كمكى به حافظه مى كند «زاغكى قالب پنيرى ديد/ به دهن برگرفت و زود پريد» …چرا در اين داستان ژان دو لافونتن مصرع هاى آخر را كمتر از اوايل آن به خاطر مى آوريم؟ دليل اش ساده است: زيرا ابتدا عبارات ابتداى آن را حفظ كرده ايم و بعد قسمت هاى بعدى را … و اين كار را به همين صورت همواره تكرار كرده ايم. هربار كه خواسته ايم مصرع جديدى را به خاطر بسپاريم، لابد مصرع هاى پيش از آن را تكرار كرده ايم. نتيجه آن كه در جريان حفظ كردن اين شعر مثلاً مصرع اول را ده ها بار از حفظ خوانده ايم، در حالى كه ممكن است مصرع آخر را تنها چند بار از حفظ تكرار كرده باشيم. پس از آن كه چندين دهه از حفظ كردن هاى دوران مدرسه گذشت، معمولاً يادگيرندگان از حفظ كردن غفلت مى كنند. نتيجه آن كه ديگر به آن خوبى مطالب را به خاطر نمى سپاريم. در واقع تكرار به خاطرسپارى را تسهيل مى كند. هربار با يادآورى و تكرار اطلاعات، رد آن در حافظه بيشتر تثبيت مى شود. همين سازوكار در يادگيرى برخى حركات خودمختار توسط حافظه روالى نقش دارد. همين طور تكرار طوطى وار جدول ضرب پيش درآمد انجام عمليات رياضى در ذهن است. اين توانايى سودمندى است كه بتوانيم بدون استفاده از انگشتان و دست ها و تنها در ذهن خويش محاسبات رياضى را انجام دهيم. با اين حال تكرار اطلاعات به منظور به خاطرسپردن آنها محدوديت هايى نيز دارد. حجم اطلاعات نبايد بسيار زياد باشد بهتر است اين كار را در چندين جلسه جداگانه انجام دهيم تا حافظه كارى اشباع نشود. علاوه براين، اين فرآيندى كند و دشوار است كه نمى توان آن را در تمام شرايط به كار برد.
• چه كارهايى مى توان كرد تا حافظه مان بهتر كار كند Ah, messagere admirable, lumiere eclatante, je sais votre celerite «آه، اى پيغام بر تحسين برانگيز، اى نور درخشان، من از شكوه تو آگاهم.» اين قطعه اى از يك شعر نيست، بلكه در زبان فرانسه براى به خاطر سپردن سرعت نور (۲۹۹۷۹۲۴۵۸ كيلومتر در ثانيه) ابداع شده است.(تعداد حروف هر كلمه عدد مربوط در رقم سرعت نور را نشان مى دهد) انسان براى به خاطر سپردن مطالبى كه به خاطر سپردن شان دشوار است از مطالبى كمك مى گيرد كه آسان تر به خاطر سپرده مى شوند. مثلاً با نسبت دادن رقمى به يك حرف در زبان نوشتارى، مى توان اغلب تاريخ ها و اعداد و ارقام مهم را تبديل به كلماتى نمود كه به علت آشنا بودن ذهن مان با آنها به آسانى به خاطرسپرده مى شوند. علاوه براين هركس نيز مى تواند روش هايى شخصى و فردى براى افزايش توان بالقوه حافظه اش ابداع كند. حافظه ما در درازمدت از توانايى ذخيره سازى بدون حدوحصر برخوردار است، ليكن استفاده مطلوب از چنين امكانى نيز به تدارك قبلى نياز دارد. هرچه بانك داده هاى ما بهتر سازمان يافته باشد، بهتر مى توانيم به اطلاعات مورد نياز خويش در آن دست يابيم. در اينجا چندين اصل وجود دارد كه توجه به آنها لازم است. نخست بايد اطلاعات درون حافظه خويش را به نظم در آوريم و آنها را طبقه بندى كنيم و پيوندهايى بين آنها با آنچه كه به تازگى آموخته ايم و برايمان آشناست برقرار نماييم. لازم است ردهاى حافظه را افزايش دهيم. هرچه تعداد پيوندها بيشتر باشد، نشانگرهاى بيشترى را براى يافتن يك واژه، يك نام، يا يك مفهوم در اختيار خواهيم داشت. همين طور، خلق تصاوير ذهنى نيز ذخيره سازى و يادآورى اطلاعات را تسهيل مى كند. ديدن و داده هاى ديدارى از قدرت زيادى در زندگى روزمره ما برخوردارند. براى آن كه وقت تان در جست وجو براى يافتن دسته كليد يا عينك تان تلف نشود، عادت كنيد هربار كه اين اشيا را جايى مى گذاريد، حركت دستان خود را با چشم تعقيب كنيد تا تصويرى زنده از آن در ذهن ثبت شود.
•اعداد و ارقام را چگونه به خاطر بسپاريم دنياى تاريخ ها و اعداد و ارقام مناسب ترين قلمرو براى به كارگيرى روش هاى به خاطرسپارى است. نخستين مرحله: ساده سازى؛ مثلاً به جاى يادگرفتن يك عدد ده رقمى، بهتر است آن را به دو عدد پنج رقمى بشكنيد. مرحله دوم: همراه كردن هريك از اين اعداد يا اعداد و ارقام آشنا كه به آسانى به خاطر مى آيند. در هر مورد بايد از ابزار خاصى استفاده نمود مثلاً اگر با شماره هاى قسمت هاى مختلف محلى (مثلاً محل كار خود) آشنا هستيد، مى توانيد از آنها به عنوان مرجع استفاده كنيد. بدين ترتيب كه براى به خاطر سپردن شماره رمز ورودى منزل يكى از دوستانتان (مثلاً عدد ۶۸۳۸) هر كدام ارقام آن را به يكى از آن قسمت ها نسبت دهيد و سپس عبارتى بسازيد كه قسمت هاى مذكور به صورت ارقام فوق در پى يكديگر آيند. به خاطر سپردن عبارت مذكور كه اجزايش كاملاً آشنا هستند، بسيار آسان تر از عدد فوق است. از نشانگرهاى ديگر نيز مى توان استفاده نمود؛ مثلاً تاريخ هاى تولد يا وقايع مهم زندگى تان يا وقايع تاريخى كه با آنها آشنا هستيد. مثلاً يك فرانسوى به آسانى مى تواند شماره تلفن همراه ۱۴- ۴۵- ۸۹- ۱۹- ۰۶ را با يادآورى تاريخ انقلاب فرانسه و دو جنگ جهانى به خاطر سپرد.
•آيا تمرين كردن موثر است حافظه مجموعه پيچيده اى است كه چندين سيستم شخصى فرعى را به جريان مى اندازد. تمرينات پيشنهادى براى بهبود حافظه متعددند. برخى از اين تمرينات را مى توانيد در سايت اينترنتى دكتر كروازيل (www.happyneuron.com) پيدا كنيد، به طور كلى تمرينات حافظه اثر فراگير ندارند، بدين معنى كه هربار تنها بخشى از مغز را تحريك مى كنند. تمرينات ارتباطات بين سلول هاى عصبى را در اين يا آن وظيفه، كه درگير انجام دادن آن هستند، بهبود مى بخشند. ولى با تمرين براى به دست آوردن يك توانايى در زمينه و رشته اى خاص، نمى توان انتظار كسب توانايى ديگرى را نيز داشت مثلاً اگر حافظه تان را پرورش داده ايد كه لغات را از بر كند، ممكن است اين موجب آسان تر پيدا كردن دسته كليد گم شده تان نشود. كار بر روى تمركز و توجه، موجب بهبودى حافظه لغات و اسامى خاص نمى شود. اين اصل بخش بخش بودن حافظه در فعاليت هاى مربوط به استراحت و تمديد قوا نيز صادق است. حل جدول كلمات متقاطع حافظه لغوى تان را تقويت مى كند ولى نه حافظه عددى. براى حفظ كارآيى حافظه، لازم است تمام توانايى هاى بالقوه تان را تقويت كنيد.
•چگونه «شكاف هاى حافظه» را پر كنيم نصف افراد با بيش از ۵۰ سال سن از حافظه خود راضى نيستند. آنها اين مشكل را در زندگى روزمره خويش حس مى كنند: مثلاً در يافتن لغات مناسب مشكل دارند. البته به ندرت مشكل بزرگى وجود دارد. بيمارانى كه از اين وضعيت شاكى هستند، داراى حافظه نسبتاً خوبى هستند كه تقريباً طبيعى كار مى كند. مشكل مذكور نتيجه افت توانايى حفظ و تداوم توجه است كه پيامد طبيعى بالارفتن سن است؛ يا ممكن است در نتيجه خستگى يا تنش عصبى پيش آيد. وضعيت هاى غيرطبيعى (زوال عقل، آلزايمر…) كم سر و صداتر بروز مى كنند، چرا كه بيمار خود از اين ناتوانى خويش آگاه نيست، ولى با پرسش از اطرافيان مى توان از علائم و نشانه هاى آن اطلاع حاصل نمود: اين كه فرد سئوالى را بارها و بارها تكرار مى كند، اغلب راه منزلش را گم مى كند، يادش نمى آيد كه مثلاً ده روز قبل چه اتفاقى برايش افتاده، يا اين كه چه روزى سالروز تولد نوه اش است… اگر در توانايى هاى مغزى كسى شك كرديد، انجام آزمون هاى ارزيابى كاركرد ذهن را فراموش نكنيد. در فرانسه حدود ۱۰۰ بيمارستان خدمات تخصصى («مشاوره حافظه») در اختيار مراجعه كنندگان قرار مى دهند. مدت يك جلسه معاينه و بررسى كاركرد حافظه بين يك تا سه ساعت است.
آیا با خوردن غذاهای مختلف می‌توانیم حافظه‌مان را تقویت کنیم؟
اما واقعا نوع تغذیه می‌تواند روی حافظه ما تاثیر مثبت یا منفی بگذارد؟ در این رابطه گفت‌وگویی با دکتر سیدعلی کشاورز، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و مدیرگروه تغذیه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام دادیم که می‌خوانید:
آقای دکتر! آیا با خوردن غذاهای مختلف می‌توانیم حافظه‌مان را تقویت کنیم؟
بله، تغذیه به روش‌های مختلف روی حافظه انسان تاثیر می‌گذارد.
چه موادی باعث تقویت حافظه می‌شوند؟
ماهی به علت داشتن چربی امگا3، گوشت قرمز و گوشت انواع پرندگان به دلیل داشتن آهن، ویتامین C موجود در میوه‌ها و سبزیجاتی مانند مرکبات، توت‌فرنگی، گریپ‌فروت، انار، گوجه‌فرنگی، کلم بروکلی، هویج و سویا به علت تاثیر آن در بهبود عملکرد سلول‌های عصبی، ویتامین‌های گروه B به‌ویژه B6 و B12 و تیامین که در مخمر، جوانه گندم، برنج قهوه‌ای، دانه سویا، جوی دوسر، عدس، تخمه آفتابگردان و گردو وجود دارند، روی که منبع آن گوشت، جگر، غلات سبوس‌دار، محصولات سویا، لوبیای خشک، تخم‌مرغ، پنیر، حبوبات و سبزیجات سبز تیره و زرد است و ید که بر عملکرد غده تیرویید اثر می‌گذارد.
به امگا3 اشاره کردید، این چربی چطور باعث افزایش حافظه می‌شود؟
اسید‌های چرب امگا 3، باعث حفاظت غشای خارجی سلول‌های عصبی می‌شوند و مغز انسان می‌تواند فعالیت‌های خود را بهتر انجام دهد.
امگا 3 غیر از ماهی در چه مواد غذایی دیگری وجود دارد؟
منبع امگا 3، ماهی‌های آزاد مانند سالمون، ساردین، میگو و شاه‌ماهی است و از دیگر منابع می‌توان به انواع مغزها، سویا، روغن بادام زمینی و روغن زیتون اشاره کرد. البته مقدار كمی از آن هم در تخم دانه كتان یا مغز گردو یا برخی روغن‌های گیاهی مثل روغن كنجد هم وجود دارد.
آیا مصرف مکمل آن هم مفید است؟
بله، مصرف مكمل امگا3 نیز می‌تواند موثر باشد.
به مصرف گوشت‌ها به دلیل داشتن آهن اشاره کردید. آهن چه نقشی در این میان بازی می‌کند؟
به اثبات رسیده افرادی كه دچار فقر آهن هستند و كم‌خونی دارند، دچار عدم تمركز و كاهش قدرت یادگیری می‌شوند. زیرا در مبتلایان به کم‌خونی ناشی از فقر آهن، اکسیژن کافی به سلول‌های مغزی نمی‌رسد و همین مساله باعث می‌شود فرد به عارضه کم‌حافظگی دچار شود.
آهن جز در انواع گوشت در چه مواد غذایی دیگری یافت می‌شود؟
زرد‌آلو، آلو، حبوبات، سویا، تخم کدو و محصولات دریایی، البته میزان آهن در گوشت قرمز و گوشت شترمرغ بیشتر است!
آیا برخی بیماری‌های داخلی هم می‌توانند باعث افت حافظه شوند؟
بله، مثلا اختلالات متابولیسمی ید روی حافظه تاثیر می‌گذارند. این موضوع بیشتر به فعالیت غده تیرویید بستگی دارد. وقتی فردی دچار اختلالات عملكرد غده تیرویید و متابولیسم ید می‌شود، باید همزمان با دارودرمانی غذاهای غنی از ید مثل انواع ماهی و نمك یددار مصرف كند تا بهبود یابد.
درست است كه با گرسنه‌شدن قدرت تمرکز و حافظه‌مان کم می‌شود؟
بله. به‌طور كلی، گرسنگی هم بر قدرت حافظه و هم تمركز اثر منفی دارد. وقتی فردی گرسنه می‌شود اگر به موقع غذا نخورد، قندخونش پایین می‌آید و تمركز و قدرت یادگیریاش را از دست می‌دهد. سوخت منحصربه‌فرد مغز ما نوعی قند به نام گلوگز است. گلوگز از تجزیه نشاسته سیب‌زمینی و غلات به‌دست می‌آید. وقتی ما به اندازه كافی غذا نمی‌خوریم و نشاسته كافی دریافت نمی‌كنیم، این قند تامین نمی‌شود و وقتی سوخت مغز تامین نشود فرد بی‌حوصله است و قدرت تمركز و یادگیریاش را از دست می‌دهد. به همین دلیل مهم است ما حتی اگر اضافه وزن داریم 3 وعده غذایی‌مان را بخوریم یعنی هیچ‌یك از وعده‌های صبحانه، ناهار و شام را حذف نكنیم.
چه عادت‌های غذایی‌ای برای حافظه ما مضر هستند؟
مصرف لبنیات همراه با غذاهای آهن‌دار یا قرص آهن مضر است. نباید در وعده ناهار و شام شیر مصرف كنیم و همرا با شام و ناهار حداكثر یك پیاله ماست یا یك لیوان دوغ بخوریم. مصرف چای بعد از غذا نیز جذب آهن و روی را مختل می‌كند در نتیجه فرد كم‌خون می‌شود. مصرف نوشابه‌های كولادار همراه غذا نیز همین اثر را دارند.
آیا چاقی یا لاغری هم در میزان حافظه موثر است؟
چاقی و اضافه وزن و لاغری به معنی بدخوری و کمبود موادمغذی در بدن است و هر دو برای حافظه مضرند. داشتن رژیم غذایی متعادل در هر سنی و نظم غذایی می‌تواند به ما در داشتن حافظه‌ای قوی كمك كند.
بهترین وعده‌ای که قدرت تمرکز را در انسان بالا میبرد، کدام است؟
