قطب های علمی دانشگاه های ایران را بشناسید

قطب علمی عنوانی است که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ایران به هر گروه علمی که دارای فعالیت‌های برجسته‌ای در زمینه آموزشی، پژوهشی، همکاری‌های علمی و بین‌المللی بوده و از استانداردهای علمی بالا برخوردار باشد، می‌دهد.

درباره قطبهاى علمى:

 مقدمه

قطبهای علمی (Centers Of Excellence) در دهه های اخیر توسط مجامع علمی در جهان ایجاد شده و توسعه یافته است و اهداف عمده آنها عبارتند از: ایجاد رقابت سالم، نوآوری، ارتقای کیفیت و تولید دانش فنی. انتظار می رود از رهگذر ایجاد قطبهای علمی سطح آموزش و پژوهش در کل کشور ارتقا یابد و برای حل مسائل و معضلات اساسی کشور از طریق رشد و فناوری چاره جویی شود.

تشکیل قطبهای علمی

در اجراى بند 6 راهکارهاى اجرایى قانون برنامه سوم توسعه اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى جمهورى اسلامى ایران (1383-1379) که اذعان مى دارد:

” تعدادى از دانشگاهها و موسسات آموزش عالى،‌ مراکز و موسسات پژوهشى به عنوان قطب و پایگاه اصلى رشته هاى مختلف علوم پیش بینى و راهکارهاى حمایتى ادارى و مالى و فنى و قانونى با هدف تبدیل آنها به مرکز پیشرفته علمى در حوزه ها ى مختلف علوم در بلند مدت، تنظیم خواهد شد.”

آیین‏ نامه قطبهاى علمى مشتمل بر 8 ماده و 7 تبصره در تاریخ 3/8/79 به تصویب وزیر علوم،‌ تحقیقات و فناورى رسید و طى بخشنامه شماره 1505 /21 مورخ 15/8/79 به دانشگاهها ابلاغ شد.

تعریف قطبهای علمی

طبق ماده 1 آیین نامه، به یک گروه علمى (آموزشى یا پژوهشى) که داراى فعالیتهاى علمى و ویژگیهاى برجسته اى در زمینه هاى آموزشى، پژوهشى و همکاریهاى علمى وبین المللى باشد، قطب علمى گفته مى شود.

اهداف و وظایف قطبهاى علمى

= دستیابى به آخرین یافته هاى علمى و افزایش مشارکت در گسترش مرزهاى دانش واعتلاى موقعیت علمى کشور

= تربیت پژوهشگران و اندیشمندان تراز اول؛

= ایجاد محیطى پویا و مولد علم؛

= برقرارى ارتباطات موثر بین المللى؛

= جذب اعضاى هیات علمى و پژوهشگران برجسته ایرانى مقیم داخل و خارج از کشور؛

= انجام دادن پژوهشهاى لازم براى حل معضلات اساسى کشور؛

= دایر کردن رشته هاى جدید مورد نیاز کشور در سطوح عالى؛

شرایط لازم برای قطب علمی شدن

هر گروه آموزشی یا پژوهشی به شرط داشتن یک هسته علمی قوی (حداقل 5 عضو هیات علمی استاد و دانشیار با عملکرد آموزشی و پژوهشی برجسته در طول 5 سال اخیر) و ارائه یک برنامه پنج ساله برای تحقق هدفهای قطبهای علمی باتکیه بر مزیتهای نسبی و نیازهای آتی کشور می تواند متقاضی احراز عنوان قطب علمی شود.

فرایند شناسایى قطبهاى علمى

شناسایی قطبهای علمی طی مراحل زیر صورت می گیرد:

= درخواست از سوى گروههاى واجد شرایط؛

= ارزیابى قابلیتهاى گروه متقاضى از لحاظ عملکرد آموزشی، پزوهشی، همکاریهای علمی و بین المللی و امکانات سخت افزاری و نرم افزاری؛

= ارائه برنامه از سوى گروه متقاضى؛

= ارزیابى برنامه در کمیسیون تخصصى؛

= تصویب در شوراى قطبهاى علمى و ابلاغ آن؛

شورای قطبهای علمی

شورای قطبهای علمی مطابق مفاد ماده 6 آیین نامه قطبهای علمی به منظور شناسایی، حمایت، نظارت و ارزیابی قطبهای علمی تشکیل شده است. اعضای شورای قطبهای علمی با توجه به اصلاح انجام شده طی نامه شماره 1590/135 مورخ 3/8/82 عبارتند از:

= وزیر علوم، تحقیقات و فناوری (رئیس شورا)؛

= معاون آموزشی وزارت( نایب رئیس شورا)؛

= معاون پژوهشی وزارت؛

= معاون فناوری وزارت؛

= معاون پژوهشی فرهنگستان علوم جهوری اسلامی ایران؛

= سه تا هفت نفر از اعضای هیات علمی برجسته کشور؛

= رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی(دبیرشورا)؛

حمایت از قطبهاى علمى

بر اساس بند 9 راهکارهاى اجرایى قانون برنامه سوم توسعه اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى جمهورى اسلامى ایران (1383-1379) که اذعان مى دارد:

” از ایجاد مراکز و قطبهاى علمى و فناورى در کشور حمایت شده و زمینه هاى توسعه آنها فراهم شود.”

از ابتدای برنامه سوم توسعه (1379) در ضمن اعتبارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، ردیف اعتباری مستقلی با عنوان تحقق قطبهای علمی کشور ایجاد شده است که توزیع اعتبارات این ردیف بر اساس برنامه و عملکرد قطبهای علمی زیر نظر شورای قطبهای علمی و توسط دبیرخانه شورای مذکور انجام می شود.

قطبهای علمی مصوب

شورای قطبهای علمی در حال حاضر بالغ بر 69 گروه علمی را به عنوان قطب علمی شناسایی کرده است که از این تعداد 26 قطب در گروه فنی و مهندسی در رشته های زیر می باشد:

مهندسى پزشکى، مکانیک، برق، مواد، عمران، شیمى، نساجى،‌ معدن، مکاترونیک و فن‌آورى زیر دریا

12 قطب علمى در گروه علوم پایه در رشته‌هاى:
آمار، ریاضى، شیمى، زمین‌شناسى، زیست‌شناسى، فیزیک

19 قطب علمى در گروه کشاورزى و دامپزشکى در رشته‌هاى:
آبیارى و آبادانى، باغبانى، دامپزشکى، زراعت و اصلاح نباتات، گیاه پزشکى، خاکشناسى، علوم دامى

12 قطب علمى در گروه علوم انسانى و هنر در رشته‌هاى:
ادبیات فارسى، اقتصاد، جغرافیا، حقوق، معمارى و شهرسازى