فنآوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) وجه تمایز بنیادین عصر ما با دوران گذشته است. آنچه که امروز تحت عناوین شکاف یا فاصله بین کشور ها، مناطق، ملت ها، طبقات، اقشار، و افراد مطرح است در تحلیل نهایی بیش از هر عامل دیگر با “شکاف دیجیتال” و یا میزان بهره مندی و کاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) تناسب مستقیم دارد. به یک کلام، دنیای معاصر به “جوامع اطلاعاتی” ، “جوامع صنعتی” و “جوامع سنتی” تقسیم شده است. در این میان، میزان توسعه وکاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات در امرآموزش مهمترین شاخص پیشرفت بشمار میرود.
پدیده ی آموزش مجازی ( (Virtual Education) یا فراگیری الکترونیکی ( E-Learning ) ) شاید پراهمیت ترین عامل جهش های علمی/پژوهشی/فرهنگی و درنتیجه ازدیاد شکاف های روبه رشد باشد. از اینرو، برای کاهش این شکاف ها گذار از شرایط کنونی به جامعه اطلاعاتی مسیری غیر قابل اجتناب است.
فراگیری الکترونیکی
فراگیری الکترونیکی، یادگیری الکترونیکی یا آموزش مجازی در ساده ترین شکل به مفهوم ارائه محتوای درسی از طریق اینترنت می باشد. بهترین تعریف آموزش مجازی آن بخش از فرایند یادگیری و تعلیم است که از طریق تار جهان گستر صورت می گیرد. یادگیری الکترونیکی گونه ای از آموزش است که با بهره گیری از اینترانت، اکسترانت و اینترنت ارائه می شود. از آنجاکه در این روش دوره های آموزشی را میتوان بصورت متمرکز مدیریت کرد، راهنمایی و تشویق دانشجویان برای تکمیل دوره ها و کنترل محتوی بسیار آسان و استفاده از آنها چندان گران نیست. مزیت اصلی این روش این است که یادگیران می‌توانند از روی میز کار خود به این نوع آموزش دسترسی پیدا کنند.
دو روش اصلی آموزش مجازی رایج است.آموزش همزمان و غیر همزمان. در آموزش غیر همزمان یادگیری بصورت انفرادی است و با بهره گیری از تار جهان گستر، اینترانت و یا اکسترانت صورت می گیرد. ویژگی عمده این دوره‌ها این است که دانشجو هر زمان که بخواهد آموزش می‌بیند. برعکس، آموزش مجازی همزمان در زمانهای معین اجرا می‌شود. برنامه‌های تدریس از طریق وب انجام می‌گیرد. در نتیجه استفاده از فناوری های نوین مانند ارائه مطالب به شیوه الکترونیکی، جلسات گپ و تخته سیاه الکترونیکی امکان‌پذیر می‌شود.
ضرورتاً مفهوم آموزش با این فنآوری ها به آموزش ازراه دور تبدیل می‌شود.
مطالعات نشان داده است که آموزش الکترونیکی همراه با استاد موجب می شود که یادگیران ۹۰ بار سریعتر از آموزش به تنهائی توسط یادگیر دوره های آموزشی را به اتمام برسانند. آموزش همراه با استادهمان انگیزه‌ای را که در کلاسهای سنتی وجود دارد فراهم می‌کند. زمانی که استاد مجازی به صورت انفرادی در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد ترکیبی از آموزش همزمان و غیرهمزمان ایجاد می‌شود.
سیستم های آموزشی هم زمان به صورت کنفرانس ویدئویی یا صوتی است که در این روش استاد و دانشجو همدیگر را می بییند و می توانند با همدیگر به گفت وگو بپردازند. . این نوع آموزش همان دیگاه سنتی آموزشی است که استاد در سر کلاس حضور پیدا می کند تنها تفاوت عدم حضور فیزیکی استاد در سر کلاس درس است.
سیستم های آموزشی ناهمزمان به این صورت است که در این روش دروس آموزشی از قبل وتهیه و به گونه ای ذخیره می شود و فراگیران می توانند به آن گوش دهند.
فناوری اطلاعات وارتباطات را می توان به عنوان ابزار نیرومندی برای ارتقای کیفیت و کارایی آموزش مورد استفاده قرار داد به گونه ای که شیوه آموزش را دستخوش تغیر داده و دیگر نیازی به حضور فیزیکی در کلاسهای درس نباشد .کلاسهای مجازی یکی از محصولات فناوری اطلاعات وارتباطات در زمینه آموزش می باشد.
آموزش مجازی برای چه مقطعی می باشد ؟
نظام آموزش مجازی محدود به هیچ تخصص ، مقطع ، سن و دوره ی خاص نیست و با توجه به گستردگی فعال خود می توانند آموزش را در همه مراحل ومقاطع فعال کند .بدین دلیل که محدود به مکان وزمان نیست و می تواند همه علاقمندان به آموزش را با گزینه های سادتر از آنچه که تا کنون در آموزش مطرح بوده است به یک فراخوان همگانی در موسسات ، دانشگاه ها ، کارخانه جات و …دعوت کند . این نوع آموزش نه فقط در مراکز آموزش رسمی بلکه در همه موسسات نیازمند به آموزش مورد استقبال قرار گرفته است .
کنفرانس های مجازی
کنفرانس های مجازی در آموزش مجازی که در آن تعامل دو طرفه از طریق فناوری های جدید( اینترنت ورایانه ) و ایجاد یک محیط مجازی فعال در زمان واقعی امکان پذیر است ، که در این محیط ها مباحث به صورت مجازی مطرح می شود . نکته ی مهم در این نوع آموزشها شرکت فعال فراگیران در بحث و گفت وگو با استاد و دیگر فراگیران و همچنین بهره برداری از منابع اطلاعاتی کتابخانه های مجازی و کتب و مجلات دیجیتالی می باشد
در این کنفرانس ها تعامل استاد با فراگیران بر اساس نیازها و توانایی ها ی فراگیران خلاصه می شود و استاد به عنوان مشاور و جهت دهنده فراگیر برای نیل به هدف است .
سیستم های آموزش مجازی می تواند در منزل یا محیط آموزشی استفاده شود.
مزایای مهم آموزش الکترونیکی
امروزه با پیدایش آموزش الکترونیکی دیگر تصورات قبلی نسبت به تهیه ی جا و مکان برای تحصیل و آموزش مجازی از بین رفته است اکنون با به صحنه آمدن دانشگاهها و مراکز آموزش مجازی دیگر نیازی به ترک منزل و صرف هزینه گزاف برای مسافرت و اسکان نیست و هر فردی در هر زمان و مکانی می تواند از این امکانات استفاده نماید افزون بر آن ، ساعات شروع وخاتمه کلاسها ثابت نیست و دانشجویان در هر زمان می توانند در سر کلاس حضور پیدا کنند یکی از نکات مهمی که در این نوع آموزش مطرح است آزادی عمل در انتخاب موضوع و سر فصلهای مورد علاقه افراد است .
به طور کلی می توان این مزایا را به صورت زیر بر شمرد :
- عدم نیاز به حضور فیزیکی استاد در کلاس درس
- عدم کلاس درس در زمان خاص
- کیفیت بالای ارائه دروس
- پشتیبانی از تعداد زیادی فراگیر در یک درس
- بالا بردن سطح علمی جامعه
نتیجه گیری
فناوری اطلاعات و ارتباطات و حرکت از جوامع سنتی به جوامع اطلاعاتی تمامی ابعاد و نیازمندی های بشری را تحت تاثیر قرار داده است . روش آموزش نیز تابع چنین تغیر و تحولاتی بوده اند هر چند که این روش نیز خود دارای چالشهایی است . بهره گیری از آموزش مجازی با استفاده ازروش های جدید موجبات کارایی و اثر بخشی بیش از پیش نظام های آموزشی درجوامع بشری را فراهم می نماید . در کشور ما نیز برنامه ریزی به منظور بهره گیری از چنین روش هایی دراجرای آموزشی اعم از آموزش های مدرسه ای ، حرفه ای و تخصصی ضروری است . استفاده از چنین فنونی امکان افزایش کیفیت و بهره وری آموزشی در کلیه سازمانها را پدید می آورد.
پایان
بله دقیقا همانطور که ذکر شد آموزش مجازی یکی از مهم ترین بخش های زندگی پساکرونا و آینده ی سایبری خواهد بود. در این میان نقش زیر ساخت هم اهمیت زیادی دارد از جمله داشتن مودم پرسرعت و متناسب با منطقه بسیار می تواند حائز اهمیت باشد.