مقدمه
سرعت پرشتاب علم و فناوری و ظهور پيشرفت‌های عظيم علمی در هزاره سوم، کشورهای جهان را در شرايطی قرار داده است که ايجاد تحول راهبردی در برنامه‌های توسعه امری حياتی و گامی اساسی در جهت توسعه همه‌جانبه است و بر اين مبنا، آموزش عالی و تمامی کارگزاران نظام علمی کشور و به طور کلی نهادهای مولد انديشه نقش کليدی در تبيين و تحقق اين تحول راهبردی با الهام از برنامه‌های توسعه و اهداف بلند سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ايران خواهند داشت.
متوليان و برنامه‌ريزان حوزه آموزش عالی کشور نيز همسو و هماهنگ با نهضت تحول خواهی کشور و بهره‌مندی از فرصت‌های پيش‌آمده، در راستای ارتقای کيفيت، لزوم بازنگری آيين‌نامه‌ها، ضوابط و مقررات آموزشی را در صدر اولويت‌های کاری خود قرار داده‌اند. برای نيل به اين مقصود، در گام نخست، آيين‌نامه دوره‌های کارشناسی ارشد به لحاظ ضرورتی که در بازنگری و اصلاح آن احساس می‌شد با همکاری و هماهنگی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و طی جلسات متعدد کار گروه آموزشی، به سه شيوه آموزشی- پژوهشی، آموزشی و پژوهشی تدوين شده است.
ماده 1 – هدف از تدوين آيين نامه دوره‌های کارشناسی ارشد به سه شيوه «آموزشی – پژوهشي»، «آموزشي» و«پژوهشي»، تقويت و توسعه دوره‌های تحصيلات تکميلی، ارتقای کيفيت، تنوع‌بخشی به شيوه‌های نوين ارايه آموزش، پاسخگويی مناسب به افزايش تقاضا برای ورود به دوره های تحصيلات تکميلی، تقويت و ارتقای سطح کيفی و کمی اين دوره‌ها و همسان‌سازی آن با برنامه‌های توسعه و ديگر اسناد راهبردی کشور است تا با بهره‌مندی از آن در تربيت متخصصان و پژوهشگران ماهر و برجسته در سطح کشور بکوشيم.
ماده 2- تعاريف
دوره کارشناسی ارشد ناپيوسته : دوره‌ای بالاتر از دوره کارشناسی است که براساس برنامه‌های مصوب شورای گسترش آموزش عالی، به اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته مربوط منتهی می‌شود.
شيوه آموزشی – پژوهشی : دوره‌ای که محتوای برنامه آن مشتمل بر واحدهای درسی و پايان‌نامه است.
شيوه آموزشی : دوره‌ای با محوريت آموزش است که دانشجو پس از گذراندن واحدهای درسی و بدون گذراندن پايان‌نامه دانش‌آموخته می‌شود.
شيوه پژوهشی : دوره‌ای با محوريت پژوهش که دستاورد آن (ارائه فناوری جديد، ارائه نظريه و ايده جديد، توليد دانش فنی، ثبت اختراع . . .) شود و مشتمل بر اخذ واحدهای درسی محدود و الزام به ارايه پايان‌نامه است.
پايان‌نامه : فعاليت پژوهشی- تحقيقاتی است که در يک زمينه رشته تحصيلی مربوط و تحت راهنمايی استاد راهنما انجام می‌گيرد.
مؤسسه : منظور دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی مجری دوره‌های کارشناسی ارشد است.
شورا : منظور شورای تحصيلات تکميلی مؤسسه است.
سمينار : منظور تحقيق و تتبع نظری است.
ماده 3- نحوه اجرای دوره
اين دوره به صورت روزانه، شبانه، نيمه حضوری، مجازی و بين‌المللی طبق ضوابط مربوط قابل اجرا می‌باشد.
ماده 4- شرايط ورود
الف – داشتن شرايط عمومی ورود به آموزش عالی
ب- دارا بودن مدرک رسمی پايان دوره کارشناسی اعم از پيوسته و ناپيوسته مورد تأييد وزارت علوم، تحقيقات و فناوری
ج- قبولی در آزمون ورودی مورد تأييد وزارت يا کسب پذيرش از مؤسسه براساس مقررات مصوب
ماده 5- دروس جبرانی
چنانچه رشته دوره کارشناسی با رشته دوره تجانس نداشته باشد، دانشجو بايد به تشخيص گروه آموزشی، تعدادی از دروس را تحت عنوان جبرانی بگذراند.
تبصره 1 : حداکثر دورس جبرانی 12 واحد می‌باشد که در ابتدای دوره قبل از دروس اصلی ارائه می‌شود.
تبصره 2 : در انتخاب دروس، اولويت با دروس جبرانی است تعيين تعداد و عناوين دروس براساس برنامه مصوب در هر رشته و زمان انتخاب آنها بر عهده شورای گروه است.
تبصره3 : دروسی را که دانشجو قبلاً در دروه کارشناسی گذرانده است، تکرار آن در صورتی که عنوان درس براساس سرفصل برنامه مصوب کارشناسی ارشد باشد، مجاز نيست.
تبصره 4 : حداقل نمره قبولی در هر درس اعم از دروس دوره يا جبرانی 12 است.
ماده 6- مؤسسه موظف است به تناسب تعداد پذيرفته‌شدگان در اين دوره، مشاور تحصيلی برای هدايت دانشجويان تعيين نمايد.
ماده 7- تعداد واحدهای درسی را که دانشجو بايد در هر نيمسال تحصيلی در اين دوره اخذ نمايد، حداقل 8 و حداکثر 12 است.
ماده 8- ارزشيابی تحصيلی
ميانگين نمرات دانشجو در دو نيمسال نبايد از 14 کمتر باشد.
ماده 9- آخرين نيمسال تحصيلی، دانشجو از شرط حداقل اخذ واحد معاف است و چنانچه ميانگين نمره دانشجو در اين نيمسال کمتر از 14 باشد، مشروط تلقی می‌شود.
ماده 10- ميانگين کل نمرات دانشجو در پايان دوره نبايد از 14 کمتر باشد؛ در غير اين صورت ، دانش‌آموخته دوره کارشناسی‌ارشد شناخته نمی‌شود.
تبصره : دانشجويی که پس از گذراندن کليه دروس دوره در هر سه شيوه، ميانگين کل نمرات او از 14 کمتر باشد (در صورتی که حداکثر مدت مجاز تحصيل وی به پايان نرسيده باشد) می‌تواند دروسی را که در آنها نمره کمتر از 14 احراز کرده است، فقط در يک نيمسال تکرار کند و در صورت جبران کمبود ميانگين کل، دانش‌آموخته می‌شود. دانشجويی که به هر دليل نتواند از اين فرصت استفاده کند، از ادامه تحصيل محروم می‌شود و مدرکی دريافت نمی‌کند.
ماده 11- حضور و غياب
حضور دانشجو در تمامی برنامه های درسی و ديگر فعاليت های آموزشی و پژوهشی دوره الزامی است. غيبت دانشجو در هر درس نبايداز 16/3 مجموع ساعات آن درس تجاوز کند؛ در غير اين صورت، نمره دانشجو در آن درس صفر محسوب می‌شود.
تبصره 1: در صورتی که غيبت دانشجو در يک درس، بيش از حد مجاز باشد و از نظر مؤسسه، موجه تشخيص داده شود، آن درس از مجموعه دروس انتخابی دانشجو حذف می‌شود؛ در اين صورت، رعايت حد نصاب 8 واحد در آن نيمسال الزامی نيست ولی آن نيمسال از نظر طول تحصيل برای دانشجو يک نيمسال کامل محسوب می‌شود.
تبصره 2 : غيبت در شيوه پژوهشی، ارزيابی ناموفق واحدهای پژوهشی اخذشده در آن نيمسال است که طبق نظر هيأت داوران در ماده 33 انجام می‌شود.
ماده 12- غيبت غيرموجه در امتحان هر درس منجر به نمره صفر در آن درس می‌شود.
تبصره : در صورتی که غيبت دانشجو در امتحان، از نظر مؤسسه، موجه تشخيص داده می‌شود، درس مزبور حذف می‌شود.
ماده 13- مرخصی تحصيلی
دانشجوی دوره کارشناسی ارشد در هر سه شيوه می‌تواند حداکثر يک نيمسال از مرخصی تحصيلی استفاده نمايد، مدت مذکور جزو سنوات تحصيلی دانشجو محسوب می‌شود.
ماده 14- انصراف، اخراج و ترک تحصيل
دانشجو می‌تواند به هر دليل از تحصيل اعلام انصراف نمايد؛ در اين صورت، بايد درخواست خود را مبنی بر انصراف به مؤسسه تسليم نمايد، چنانچه دانشجو بعد از يک ماه درخواست خود را پس نگيرد، آن مؤسسه نسبت به صدور گواهی انصراف اقدام می‌نمايد.
تبصره 1 : دانشجوی انصرافی يا اخراج از تحصيل (مشروطی دو نيمسال، سنوات بيش از حد مجاز) موظف است به تعهداتی که سپرده است، عمل نمايد.
تبصره 2 : دانشجوی منصرف يا اخراج از تحصيل می‌تواند در صورت تسويه حساب کامل با مؤسسه، مجدداً در آزمون شرکت نمايد.
ماده 15- طول دوره
طول مدت دوره در هر سه شيوه حداکثر 2 سال مشتمل بر 4 نيمسال تحصيلی است.
تبصره : در موارد استثنايی افزايش طول مدت دوره با تشخيص شورای تحصيلات تکميلی دانشگاه مجاز است. در هر صورت، مدت دوره در هر سه شيوه نبايد از 5/2 سال تجاوز نمايد.
ماده 16- انتقال، تغيير رشته و مهمان
انتقال و تغيير رشته در هر سه شيوه دوره کارشناسی ارشد ممنوع است.
تبصره 1 : انتقال از دوره شبانه به روزانه، نيمه حضوری و مجازی به حضوری اعم از (روزانه و شبانه) و از دانشگاه‌های غير دولتی به دانشگاه‌های دولتی ممنوع است.
تبصره 2 : انتقال از يک شيوه به شيوه ديگر با رعايت سنوات دوره در اختيار مؤسسه آموزش عالی است.
تبصره 3 : هر دانشجو در هر سه شيوه کارشناسی ارشد می‌تواند حداکثر دو نيمسال را با موافقت مؤسسه مبدا و مقصد به عنوان مهمان بگذراند.
ماده 17- معادل‌سازی دروس در دوره کارشناسی ارشد با نظر گروه آموزشی و با شرايط زير امکان‌پذير است.
الف- پذيرش وی برای ورود به دوره مورد تأييد وزارت باشد.
ب- مؤسسه قبلی دانشجو در رشته تحصيلی مورد تأييد وزارت باشد.
ج- سرفصل دروس گذرانده دانشجو براساس برنامه های مصوب شورای برنامه‌ريزی باشد.
ماده 18- استاد راهنما
استاد راهنما در دوره کارشناسی ارشد آموزشی – پژوهشی و پژوهشی به پيشنهاد دانشجو و با موافقت يکی از اعضای هيأت علمی با مرتبه حداقل استادياری و تأييد شورا تعيين می‌شود.
تبصره : چنانچه استاد راهنما خارج از مؤسسه آموزش عالی انتخاب می‌شود به جای شرط استادياری داشتن مدرک دکتری الزامی است.
ماده 19- استاد مشاور به پيشنهاد استاد راهنما پس از تأييد شورای گروه از اعضای هيأت علمی داخل يا متخصصان خارج از دانشگاه انتخاب می‌شود.
ماده 20 – ارزشيابی پايان نامه
الف – نمره از 19 تا 20 : عالی
نمره از 18 تا 99/18 : بسيار خوب
نمره از 16 تا 99/17 : خوب
نمره از 14 تا 99/15 : قابل قبول
ب – نمره کمتر از 14 : غير قابل قبول
تبصره : چنانچه ارزشيابی پايان‌نامه غيرقابل قبول باشد، دانشجو مجاز است حداکثر يک نيمسال در مدت مجاز تحصيل در جلسه دفاعيه شرکت و مجدداً از پايان نامه دفاع کند. دانشجويی که در فرصت تعيين شده نتواند از پايان‌نامه خود با موفقيت دفاع نمايد، از ادامه تحصيل و دريافت مدرک تحصيلی محروم می‌شود.
ماده 21- به دانشجوی کارشناسی ارشد که به هر دليل از تحصيل بازمی‌ماند، فقط يک گواهی که دانشجو چه دروسی را در چند واحد و با چه نمره‌ای گذرانده است، اعطا می‌شود.
ماده 22- ارزشيابی پايان‌نامه در جلسه دفاعيه توسط هيأت داوران انجام می‌شود.
ماده 23- ترکيب هيأت داوران براساس دستورالعمل شورا است.
ماده 24- گواهينامه پايان دوره کارشناسی ارشد به هر سه شيوه (آموزشی- پژوهشی، آموزشی و پژوهشی) ارزش يکسانی داشته و می‌توانند در دوره تحصيلی بالاتر ادامه تحصيل دهند.
ماده 25- تعداد واحدهای دوره کارشناسی ارشد در هر سه شيوه (آموزشی – پژوهشی، آموزشی و پژوهشی) بر حسب رشته حداقل 28 و حداکثر 32 واحد است.
الف- شيوه : آموزشی – پژوهشی
ماده 26 – تعداد واحد پايان‌نامه در اين شيوه حداقل 4 و حداکثر 6 واحد درسی برای همه رشته‌ها و براساس برنامه مصوب می‌باشد.
ماده 27- پايان نامه
دانشجو موظف است پس از پايان نيمسال اول و قبل از شروع نيمسال سوم تحصيلی، موضوع پايان نامه خود را با نظر استاد يا اساتيد راهنما و تأييد گروه مربوط انتخاب نمايد. موضوع پايان‌نامه پس از تأييد شورای تحصيلات تکميلی دانشکده قطعيت می‌يابد.
ب- شيوه : آموزشی
ماده 28- در اين شيوه تمامی دوره به صورت واحدهای درسی بدون پايان‌نامه خواهد بود که گذراندن حداقل 2 و حداکثر 4 واحد سمينار (تحقيق و تتبع نظری ) الزامی است.
ج- شيوه : پژوهشی
ماده 29 – اين شيوه برای مؤسسات پژوهشي است و در مورد مؤسسات آموزشی منوط به تأمين کل هزينه‌ها (انجام تحقيق و حق‌الزحمه پايان‌نامه) از محل درآمدهای اختصاصی طرح پژوهشی کاربردی استاد راهنما قابل اجرا می‌باشد.
ماده 30- دانشجو طی نيمسال اول موظف است موضوع پژوهش خود را با نظر استاد راهنما و تأييد گروه انتخاب نمايد.
ماده 31 – تعداد واحدهای درسی در اين شيوه 6 تا 10 واحد است و دانشجو می‌تواند همزمان با واحدهای آموزشی, واحدهای پژوهشی خود را با نظر استاد راهنماو تأييد گروه انتخاب نمايد.
ماده 32- حضور و غياب دانشجو در مرحله پژوهش در اين شيوه با نظر استاد راهنما و تأييد گروه و براساس تعداد جلسات مشاوره و راهنمايی صورت می‌پذيرد.
ماده 33- روند پيشرفت پژوهش دانشجو در هر نيمسال با حضور استاد راهنما، نماينده تحصيلات تکميلی مؤسسه و يک نفر از اعضای هيأت علمی متخصص به انتخاب مدير گروه ذی‌ربط ، مورد ارزيابی قرار می‌گيرد.
تبصره 1: کل واحدهای پايان نامه در اين شيوه به سه نيمسال تقسيم شده است و دانشجو در هر نيمسال يک سوم آنها را تحت عنوان بخش اول پايان‌نامه اخذ می‌نمايد.
تبصره 2 : حداقل نمره قبولی پس از داوری روند پژوهش دانشجو در هر نيمسال نمره 14 است.
تبصره 3 : چنانچه نمره پيشرفت پژوهشی دانشجو در هر ارزيابی کمتر از 14 باشد، وی در آن نيمسال مشروط تلقی می‌شود.
ماده 34- ارزيابی نهايی در اين شيوه، دفاع از پايان‌نامه است که در آخرين مرحله تحصيل دانشجو انجام می‌شود.
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
ساير مقررات:
ماده 35- اجرای هر يک از شيوه های «آموزشی – پژوهشي»، «آموزشي» و «پژوهشي» در دوره توسط مؤسسه با مجوز از شورای گسترش آموزش عالی مجاز است.
ماده 36- در مواردی که آيين‌نامه ساکت است، تصميم گيری بر عهده شورا می‌باشد.
ماده37- آيين‌نامه در برگيرنده اصول و ضوابط کلی دوره کارشناسی ارشد به سه شيوه اجرايی می‌باشد و مؤسسه موظف است دستورالعمل اجرايی آن را در چارچوب آيين‌نامه تدوين و پس از تصويب در شورا اجرا کند.
ماده 38- تفسير آيين‌نامه بر عهده معاونت آموزشی وزارت است و در صورت بروز ابهام، نظر معاونت مذکور مورد استناد قرار خواهد گرفت.
ماده 39- آيين نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد در 39 ماده و 19 تبصره در جلسه 714 مورخ 15/01/88 شورای برنامه ريزی آموزش عالی به تصويب وزير محترم علوم، تحقيقات و فناوری رسيد و از نيمسال اول تحصيلی 89-88 به مدت سه سال قابل اجرا است که پس از مدت مذکور با ارزيابی از خروجی‌های دوره و در صورت موافقت تمديد خواهد شد. با ابلاغ اين آيين‌نامه، کليه آيين‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مغاير با آن ملغی می‌شود.
